ב-0 בספטמבר 0000, בעקבות התקרית שבה נהרגה האזרחית הטורקית-אמריקאית איישנור אזגי אייגי, קרא ארדואן להקמת ברית מדינות מוסלמיות נגד ישראל.[00]
מתיחות לאחר נפילת משטר אל-אסד
עריכה
ראו גם – נפילת משטר אל-אסד
מאז נפילת משטר אל-אסד בסוף דצמבר 0000, התחדדה המתיחות בין ישראל לטורקיה, על רקע פעילות צבאית ודיפלומטית של שתי המדינות בשטחי סוריה. לאחר קריסת שלטונו של בשאר אל-אסד בסוריה, הגבירה טורקיה את מעורבותה האזרחית והצבאית במדינה. טורקיה, בשיתוף פעולה עם קטאר, שלחה ספינות להפקת חשמל לחופי סוריה, בעקבות הפסקת אספקת הנפט האיראני. עיקר המחלוקת נסובה סביב ניסיונותיה של טורקיה להקים בסיסים צבאיים בסוריה[00], ולהציב בהם מערכות הגנה אווירית וכלי טיס בלתי מאוישים. בתחילת ינואר 0000 לאחר שהיאת תחריר א-שאם (HTS), שבישראל הוגדר כשלוחה של טורקיה, הפיל את משטר אסד וכבש את סוריה, דו"ח ועדת יעקב נגל קבע כי טורקיה הפכה למדינת אויב שמהווה סכנה יותר גדולה מאיראן.[00][00][00]
במהלך מבצע חץ הבשן כוחות שנתמכו על ידי טורקיה נלחמו בצה"ל. ב-00 בינואר 0000 גינה משרד החוץ הטורקי את ישראל, על כך שחיל האוויר הישראלי הרג 0 אזרחים טורקים שניסו לחצות באופן לא-חוקי מלבנון לישראל.[00] ב-0 באפריל תקף חיל האוויר הישראלי בסוריה את שדה התעופה T-0[00] שדה התעופה הצבאי בחמה ותשתיות צבאיות בדמשק[00]. התקיפה בוצעה על רקע החשש שטורקיה שואפת להשתלט על שדה T-0, ולהציב בו כלי טיס בלתי מאוישים תוקפים ומערכות הגנה אווירית.[00] גורמים מדיניים בישראל הגדירו את המהלך כ"קו אדום", והזהירו מפני כל ניסיון טורקי להתבסס צבאית באזור תדמור.[00]
בסוף פברואר 0000 פורסם ב"רויטרס" כי ישראל פועלת מול ארצות הברית במטרה להשאיר את הבסיסים הצבאיים הרוסיים על כנם, כדי לצמצם את הוואקום האסטרטגי שעלול לשרת את טורקיה, ו"להשאיר את סוריה חלשה".[00][00][00][00] ב-00 במרץ 0000, לרגל עיד אל-פיטר החותם את חודש הרמדאן, ארדואן תקף את ישראל בנאומו וייחל: ”מי ייתן ואללה ימיט חורבן והרס על ישראל הציונית. מי ייתן ובעודנו רואים זאת, נישאר חזקים ומאוחדים כאחים ושאללה ישמור על האחווה הנצחית הזו”.[00] שר החוץ הישראלי, גדעון סער, הגיב בך שכינה את ארדואן "אנטישמי" ו"מסוכן" וקרא למדינות החברות בברית נאט"ו להבין זאת גם כן.[00]
טראמפ ונתניהו בבית הלבן, 0 באפריל 0000. טראמפ שיבח את ארדואן בפסגה, והציע לנתניהו עזרה בפתרון המשבר מול טורקיה, בתנאי שישראל תהיה "הגיונית".[00][00]
סוגיית סוריה והיחסים בין ישראל לטורקיה נדונה גם בשיחה בין נשיא ארצות הברית, דונלד טראמפ, לנשיא טורקיה, רג'פ טאיפ ארדואן[דרוש מקור], וכן בפגישה בין טראמפ לראש ממשלת ישראל, בנימין נתניהו, ב-0 באפריל 0000 בבית הלבן. טראמפ הביע תמיכה בישראל והתחייב לסייע במקרה של עימות.[000] על רקע המתיחות, התקיים ב-0 באפריל 0000 סבב שיחות בין משלחות ביטחוניות ודיפלומטיות מטעם ישראל וטורקיה, בתיווכה של אזרבייג'ן[000], שיחסיה הן עם ישראל הן עם טורקיה נחשבים לאיתנים. נשיא אזרבייג'ן, אילהם אלייב, הביע דאגה מהעימות הפוטנציאלי בין טורקיה וישראל.[000][000]
במקביל, שר החוץ הטורקי הקאן פידאן הצהיר כי טורקיה אינה שואפת לעימות עם ישראל, אך פועלת בשיתוף פעולה עם סוריה ועם מדינות נוספות באזור להקמת מסגרת משותפת נגד איומים ביטחוניים – בהם דאעש והמחתרת הכורדית PKK.[000] יומיים לאחר סבב השיחות, ארדואן נשא דברים בכנס דיפלומטי באנטליה, והאשים את ישראל כי היא שואפת לפגוע במהפכה בסוריה ולפלג את המדינה על רקע עדתי[000]. כמו כן, טען שישראל היא "מדינת טרור" ושהיא גם מערערת את המאבק נגד המדינה האסלאמית. הוא גינה את ישראל וכינה אותה "ברברית" על תקיפה שערכה בח'אן יונס, ואמר כי ”הביטחון והיציבות שלה [סוריה], הם הביטחון והיציבות שלנו”.[000][000]
0 Eylül 0000'te, Türk-Amerikan vatandaşı Ayşenur Ezgi Aygi'nin öldürüldüğü olayın ardından Erdoğan, İsrail'e karşı Müslüman ülkeler arasında bir ittifak kurulması çağrısında bulundu.[00]
Esad rejiminin devrilmesinden sonraki gerginlikler
Düzenle
Ayrıca bakınız – Esad rejiminin devrilmesi
Aralık 0000 sonlarında Esad rejiminin devrilmesinden bu yana, her iki ülkenin Suriye topraklarındaki askeri ve diplomatik faaliyetleri arasında İsrail ve Türkiye arasındaki gerginlikler tırmandı. Suriye'de Beşşar Esad rejiminin devrilmesinden sonra Türkiye, ülkedeki sivil ve askeri müdahalesini artırdı. Türkiye, İran'ın petrol tedarikinin kesilmesinin ardından Katar ile iş birliği yaparak Suriye kıyılarına elektrik üretmek için gemiler gönderdi. Ana tartışma, Türkiye'nin Suriye'de askeri üsler kurma[00] ve oraya hava savunma sistemleri ve insansız hava araçları konuşlandırma girişimleri etrafında dönüyordu. Ocak 0000'in başlarında, İsrail'in Türkiye'nin bir kolu olarak tanımladığı Hayat Tahrir el-Şam'ın (HTŞ) Esad rejimini devirip Suriye'yi işgal etmesinin ardından, Yaakov Nagel Komisyonu raporu Türkiye'nin İran'dan daha büyük bir tehlike arz eden bir düşman devlet haline geldiğini tespit etti.[00][00][00]
Ok Başan Harekatı sırasında, Türk destekli kuvvetler IDF ile savaştı. 00 Ocak 0000'te Türk Dışişleri Bakanlığı, Lübnan'dan İsrail'e yasadışı yollardan geçmeye çalışan üç Türk vatandaşını öldürdüğü için İsrail'i kınadı.[00] 0 Nisan'da, Suriye'deki İsrail Hava Kuvvetleri T-0 havaalanına[00], Hama'daki askeri havaalanına ve Şam'daki askeri altyapıya saldırdı.[00] Saldırı, Türkiye'nin T-0 havaalanının kontrolünü ele geçirmeye ve oraya saldırı insansız hava araçları ve hava savunma sistemleri yerleştirmeye çalıştığı endişeleri temelinde gerçekleştirildi.[00] İsrailli siyasi yetkililer bu hareketi "kırmızı çizgi" olarak nitelendirdi ve Türkiye'nin Palmira bölgesinde askeri olarak yerleşmeye yönelik herhangi bir girişimine karşı uyardı.[00]
Şubat 0000'in sonunda Reuters, İsrail'in Türkiye'ye hizmet edebilecek stratejik boşluğu azaltmak ve "Suriye'yi zayıf tutmak" amacıyla Rus askeri üslerini yerinde tutmak için Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte çalıştığını bildirdi.[00][00][00][00] 00 Mart 0000'te, Ramazan ayının sonunu işaret eden Ramazan Bayramı vesilesiyle Erdoğan, konuşmasında İsrail'e saldırarak şöyle dilekte bulundu: "Allah, Siyonist İsrail'in üzerine yıkım ve tahribat getirsin. Bunu gördüğümüz sürece kardeşler olarak güçlü ve birlik içinde kalalım ve Allah bu ebedi kardeşliği korusun."[00] İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Sa'ar, Erdoğan'ı "anti-Semitik" ve "tehlikeli" olarak nitelendirerek yanıt verdi ve NATO üyesi devletleri de bunu anlamaya çağırdı.[00]
Trump ve Netanyahu, Beyaz Saray'da, 0 Nisan 0000. Trump zirvede Erdoğan'ı övdü ve İsrail'in "makul" olması koşuluyla Netanyahu'ya Türkiye ile yaşanan krizin çözümünde yardım teklif etti.[00][00]
Suriye meselesi ve İsrail ile Türkiye arasındaki ilişkiler, ABD Başkanı Donald Trump ile Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki bir görüşmede[kaynak belirtilmeli] ve Trump ile İsrail arasındaki bir görüşmede de ele alındı. Başbakan Benjamin Netanyahu, 0 Nisan 0000'te Beyaz Saray'da. Trump, İsrail'e destek ifade etti ve bir çatışma durumunda yardım sözü verdi.[000] Gerginliklerin ortasında, 0 Nisan 0000'te güvenlik heyetleri arasında bir dizi görüşme gerçekleştirildi. İsrail ve Türkiye adına diplomatik çabalar, hem İsrail hem de Türkiye ile ilişkileri güçlü kabul edilen Azerbaycan'ın[000] arabuluculuğunda yürütüldü. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkiye ile İsrail arasındaki olası çatışma konusunda endişelerini dile getirdi.[000][000] Aynı zamanda, Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Türkiye'nin İsrail ile çatışma istemediğini belirtti.Ancak, IŞİD ve Kürt PKK da dahil olmak üzere güvenlik tehditlerine karşı ortak bir çerçeve oluşturmak için Suriye ve bölgedeki diğer ülkelerle iş birliği içinde çalışmaktadır.[000] Görüşmelerden iki gün sonra Erdoğan, Antalya'da düzenlenen bir diplomatik konferansta yaptığı konuşmada, İsrail'i Suriye'deki devrime zarar vermeye ve ülkeyi mezhepsel ayrımcılık temelinde bölmeye çalışmakla suçladı.[000] Ayrıca İsrail'in bir "terör devleti" olduğunu ve İslam Devleti'ne karşı mücadeleyi baltaladığını iddia etti. İsrail'i Han Yunus'a yönelik saldırısı nedeniyle "barbar" olarak kınadı ve "[Suriye'nin] güvenliği ve istikrarı bizim güvenliğimiz ve istikrarımızdır" dedi.[000][000]